De Dael door Jos Habets

Jos Habets beschrijft in zijn boek uit 1880:

"De voormalige Heerlijkheid Nuth"

(een bijdrage tot de geschiedenis van het land van Valkenburg)

de historie van De Dael (of het Huis Oelsbroeck)  te Nuth.

De hier gegeven samenvatting  is gebaseerd op de inhoud van het betreffende hoofdstuk in het boek van Jos Habets die de situatie in 1880 omschrijft:

De Dael langs de weg van Nuth via Kathagen naar Vaesrade

Dit mooie landgoed "De Dael" is genoemd naar zijn ligging in het dal van een waterrijke vallei  langs de weg van Nuth naar Vaesrade. De andere naam "Oelsbroeck" verwijst waarschijnlijk naar het met elzen begroeide omgevende moerasland.

De Dael is gebouwd rond een vierkant plein

Behalve enkele oudere delen is het grootste deel  in de 17e en 18e eeuw gebouwd als burgslot en buitenverblijf voor de lokale adel.

De Dael is gebouwd rond een vierkant plein en is aan alle kanten omgeven door  vijvers en grachten die gevoed worden door de Platsbeek.

interieur met hoog gewelfde kamers

Via een stenen brug en zware eikenpoort heeft men toegang tot  deze miniatuur vesting die vanuit de verte minder aantrekkelijk lijkt.  
Het interieur met grote luchtige en hoog gewelfde kamers geeft  echter al  vlug een andere indruk.

De adellijke en ridderlijke hofstede Den Deal  is van oorsprong  een leen van de Proosdij van St. Servaes.  



Eigenaren uit de middeleeuwen zijn niet bekend.

De Dael was achtereenvolgens in het bezit van de families:
1571 van Elsrack,

1621 van Passart genaamd Blitterswijck

1665 von Hartsleben of Hartslever

1730 van Elmpt,

1735 Joppen

1773 Strens


Het Centrum voor regionale geschiedenis Rijckheyt vat de historie als volgt samen:
Het huis De Dael is gelegen ten oosten van het dorp Nuth in het dal van de Platsbeek, een zijbeek van de Geleenbeek. Tot midden 17e eeuw werd het complex Oelsbroeck genoemd, wat wijst op de ligging in moerassig gebied. 

Wapen van het St. Servaaskapittel

Het huis was  een ridderleen van de proosdij van het Sint-Servaaskapittel te Maastricht. In 1571 kreeg Wolter van Esrack, drost van Wittem en schepen van Aken, het huis in leen. In 1621 kwam Oelsbroeck in bezit van Hendrik van Blitterswijk genaamd Passart. Enkele jaren later werd de Duitse familie Von Hartsleben de eigenaar. Deze familie had de hoeve eeuwlang in bezit en liet een nieuw landhuis bouwen. Door vererving in de vrouwelijke lijn werd baron Van Elmpt van het huis Dammerscheid in Voerendaal de nieuwe eigenaar. In 1735 werd het Maastrichtse patriciërsgeslacht Joppen de nieuwe bezitter, in 1773 gevolgd door Nicolaas Strens. 

Martin Pascal Hubert Strens
1807-1875

Deze laatste was rentmeester en secretaris in dienst van de prins De Ligne. Enige jaren later werd hij drossaard van Geleen en Amstenrade. De familie Strens was in de 15e eeuw vanuit het Spaanse Andalusië naar de Nederlanden gekomen. 
Martin Pascal Hubert Strens (1807-1875) werd in 1852 Minister van Justitie en van de Rooms-Katholieke Eredienst. 

kadastrale kaart begin 1800
(let op Noord is naar onder gericht)

Na de dood van zijn  dochter in 1920 werd het huis publiek verkocht. Na de Tweede Wereldoorlog was het een tijdlang hotel-restaurant. Tegenwoordig is het in gebruik als woning.

Op een kadastrale kaart uit 1830 zien we een omgracht rechthoekig complex op de linkeroever van de nu verdwenen Platsbeek. 

Het gebouw deels uitgevoerd met speklagen

Tegenwoordig zij er nog drie vleugels rond een vierkante binnenplaats met een poortgebouw met een torenvormig middendeel. Het bakstenen hoofdgebouw, dat uit de 17e eeuw dateert, heeft twee bouwlagen op een U-vormige plattegrond. Dit gedeelte is deels uitgevoerd met speklagen van mergel en bezit een omgaand schilddak met aan de westzijde twee geveltoppen. Alle vensters zijn naderhand verbreed. 

Het huis De Dael is beklemd geraakt tussen de spoorlijn Heerlen-Sittard en de autosnelweg A76.

Voor een meer gedetailleerde beschrijving, ook van de latere periode,  wordt verwezen naar het hoofdstuk  "De Dael "  geschreven door Miel Bruls in zijn boek "Mensen van Nuth"